پیش‌بینی عوامل مؤثر بر رفتار نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان در زمینه حفاظت از آب با مقایسه مدل های رفتار برنامه‌ریزی‌شده و فعال‌سازی هنجار

یکی از روش­های مطالعة رفتار حفاظتی انسان و عوامل پیش‌بینی کنندة آن، کاربرد مدل­های اجتماعی- روان‌شناختی است. هدف از این پژوهش به کارگیری و مقایسة دو نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده و مدل فعال‌سازی هنجار در پیش‌بینی رفتار نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان در زمینة حفاظت از آب و تعیین عوامل مؤثر بر آن بود. در پژوهش حاضر، داده­ها با فن پیمایش و از طریق پرسش‌نامه جمع آوری شد. روایی صوری پرسش‌نامه با بهره‌گیری از نظر استادان و متخصصان امر و پایایی آن از طریق محاسبة ضریب آلفای کرونباخ (70/0 تا 86/0) برای متغیرهای مختلف تحقیق به تأیید رسید. جامعة مورد مطالعه شامل نخل‌داران عضو تعاونی تولید شهرستان دشتستان به تعداد 1400 نفر بود که با استفاده از روش نمونه گیری چندمرحله­ای، 300 نفر از آنها انتخاب شدند. یافته­ها نشان داد در نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده متغیرهای نگرش، هنجار ذهنی، خودکارآمدی و هنجار اخلاقی بر نیت نخل‌داران در زمینة حفاظت از آب تأثیر ­گذارند و نیت در نهایت قادر است 45 درصد از تغییرات رفتار نخل‌داران نسب به حفاظت از آب را  پیش‌بینی کند. همچنین بر اساس مدل فعال‌سازی هنجار، متغیرهای آگاهی از پیامدها، آگاهی از نیاز، انتساب مسئولیت، خودکارآمدی و کارآمدی نتیجه بر هنجار اخلاقی نخل‌داران در زمینة حفاظت از آب تأثیر­گذارند و در نهایت، 3 متغیر هنجار اخلاقی، احساس گناه و احساس غرور در مجموع قادرند 24 درصد از تغییرات رفتار نخل داران نسبت به حفاظت از آب را پیش بینی کنند. نتایج همچنین نشان ­داد که هر دو نظریه پتانسیل پیش‌بینی رفتار نخل‌داران را دارند، اما قدرت پیش‌بینی نظریة رفتار برنامه‌ریزی‌شده بالاتر از مدل فعال‌سازی هنجار است. از دیدگاه سیاست‌گذاری، مطالعة حاضر توجیهی برای استفاده از سازه­های این مدل­ها در سیاست­ و تصمیم‌گیری‌ای است که منجر به تشویق کشاورزان به حفظ و مصرف بهتر آب شود.